Inoiz ez bezala, zaintza-sistemaz eta bizitza erdigunean jartzearen garrantziaz hitz egitea, ezkerra eta eskuinarentzat hitz berberekin azaltzen den diskurtso bihurtu da. Batzuek «Silver economy» aipatzen dute, eta beste batzuek «eredu idealak». Baina biek dute hutsune bat diagnostikoan: non kokatzen diren zaintza-sistemaren ideal horretan, mendekotasuna duten adinekoak etxeetan artatzen lan egiten duten 10.000 zaintzaile etorkinak. Zeinak soldata, lanaldi eta atsedenaldien arloan erabateko legez kanpoko lan-baldintzetan aritzen diren.
Euskal jendartea, XXI. mendean gizarte-antolaketa markatuko duen bidegurutze batean murgilduta dago: Autonomiaz eta osotasunez zahartzeko eskubideak Ongizate Estatuaren beste zutabe bat bezala integratuko diren eta zaintzak sistema unibertsal publiko eta komunitario bakar gisa ulertuko diren. Edo, aitzitik, iparramerikar merkatu librearen gisan, sistema indibiduala, zaintzak aseguratzaileek bermatzen dituzten sistema pribatizatu gisa, ulertzen dituen erabaki behar du.
Malen Etxean, emakume etorkinen elkartean, uste dugu Agenda 2030aren lan duin eta jasangarrirako, parekidetasunerako, eta desberdintasunekin amaitzeko postulatuak lortu nahi baditugu, ezinbestekoa dela erakundeek, Gipuzkoako Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak konpromisoa hartzea interna lana desagerrarazteko, herrialde honetan mendekotasuna artatzeko sistema gisa.
Administrazioen konplizitatearekin, zainketen lan-merkatuan nagusi den logika patriarkal-klasista-arrazista eta neo liberalarekin amaitu behar da. Sektorean kalitatezko lana bilatzen duen zaintza-politikarik ezin da ezarri etxeko zaintza-zerbitzuetan emakume etorkinen esplotazioa normalizatzen den bitartean.
Pandemiaren aurretik, EHUk aurkeztutako diagnostikoak (2019ko maiatza) ohartarazi zuen zaintzan dauden langile etorkinen errealitateaz:
– 95,88 mendekotasun-egoeran dauden pertsonak zaintzen aritzen da, eta ia beti bakarrik bizi dira langilearekin.
– Kasuen %90,12an, internen soldatak ez dira lanbide arteko gutxienekora iristen lanaldiari dagokionez. Administrazio-egoera irregularrean dauden langileek soldata txarragoak kobratzen dituzte.
– Internen % 53,92k ez du gaueko 10 orduko atsedenaldirik, artatutako pertsonek hainbat zaintza behar dituztelako (lasaitu, komunera lagundu, mobilizatu, botikak eman…).
2021ean, Euskal Herriko zaintza-zerbitzuetako langile etorkinen lan-baldintzak lan-esplotaziokoak dira, inolako estalkirik gabe, eta hedapen basatian daude, COVID-19k sortutako krisiaren eta familietako beldurraren ondorioz.
M-1 honetan, Malen Etxeak administrazioei eta jendarteari honako hauetara aukilatu nahi ditugu:
1. Interna lana desagerraraztea. Erakundeen konpromiso publikoa nahi dugu,
interna lanarekin amaitzeko, etxeko zaintzak artatzeko sistema gisa. Trantsizio-prozesu bat diseinatzea, egungo interna langile etorkinak kontuan hartuko dituena eta langile guztiei eskubide berdinak aitortzen dizkietena; zaintza sistema bakar, unibertsal, publiko eta komunitario baten barruan.
2. Langile etorkinen zaintzaile errekonozimendua, etxeindependienteetan egindako zaintza-zerbitzuetan, haien administrazio-egoera erregularra edo irregularra gorabehera, artatutako pertsonaren, familiaren edo familia-medikuaren zinpeko deklarazioaren bidez.
3. Gobernu Zentralari eskatzea etxez etxeko laguntza soziosanitarioak sar ditzala, estaldura zaileko lanbide gisa. Kemenez eta justiziaz azter ditzala 557/2011 Errege Dekretuaren 65.1 artikuluak alarma- eta larrialdi-garaietan irekitzen dituen aukerak, ezkutuko ekonomiaren zati bat azaleratzeko eta familiek mendekotasunagatiko laguntzak eskuratzeko.
4. Europako berreskuratze-funtsak bideratzea etxez etxeko zerbitzuetarako langileek antolatutako eta kudeatutako kooperatiben zerga-politikak eta sustapen- eta sustapen-politikak garatzeko, ekonomia sozial eta solidarioaren iraunkortasuna babestuz.
5. Etxez etxeko Arreta-Zerbitzuak iraultzea, udalen aurrekontuak eta eskumenak areagotuz eta, funts publikoen erabilera probestuz, zaintza beraien boom ekonomiko berria bihurtzen ari diren funts putreei iragazkiak jartzeko.
6. Etxeko zainketen arloko lanbide-kategoriak aitortzeko esparru-hitzarmen bat egitea zaintza-kooperatibekin eta oinarrizko erakundeekin. Hitzarmen horretan, etxean zaindutako langileen erakundeak egongo dira ordezkatuta.
Zaintza-zerbitzuetan emakume etorkinen lan-esplotazioa onartzen den bitartean, Euskal Herrian ez da 2030 Agenda beteta egongo.
Euskal Herrian, maiatzak 1eko 2021ean
Malen Etxea, emakume etorkinen elkartea